Thảm Sát Rừng Katyn (2007)

Katyn (Thảm Sát Rừng Katyn) là một cuốn phim của Ba Lan thực hiện năm 2007 về vụ thảm sát Katyn năm 1940, do Andrzej Wajda, người đoạt giải Academy Honorary Award, đạo diễn. Phim dựa theo cuốn sách Post Mortem: The Story of Katyn (Khám nghiệm sau khi chết: Câu chuyện của Katyn) của Andrzej Mularczyk và được đề cử giải Phim nước ngoài hay nhất cho Giải Oscar lần thứ 80 bên cạnh các đối thủ nặng ký như: phim 12 của N. Michalkov (Nga), Forger của Stefan Ruzowitzky (Austria), Beaufort của J. Cedara (Israel) và Mongol của S. Bodrov (Kazachstan) và The Counterfeiters của Stefan Ruzowitzky (Áo). Việc đề cử Katyn tranh giải Oscar 2007 đã tạo nên ấn tượng mạnh trong dư luận báo chí tại Ba Lan và nước ngoài, nhất là ở Hoa Kỳ, không riêng trong phạm vi điện ảnh, mà còn là vấn đề chính trị – lịch sử.

Vụ thảm sát Katyn, còn gọi là zbrodnia katyńska (tội ác Katyn), là một cuộc hành quyết tập thể các tù binh chiến tranh và tù nhân là công dân Ba Lan theo lệnh các nhà chức trách Xô Viết vào năm 1940, dưới sự chỉ đạo của Stalin. Ước tính được chấp nhận rộng rãi nhất về số người chết là khoảng 22.000 người. Các nạn nhân bị giết chết trong rừng Katyn, Kalinin (Tver) và các nhà tù ở Kharkiv, và cả những nơi khác dọc biên giới Liên Xô – Ba Lan. Khoảng 8.000 người là các sĩ quan bị bắt giam trong cuộc xâm lược của Liên Xô vào Ba Lan vào năm 1939, số còn lại là những người Ba Lan thuộc giới trí thức, bị coi là “nhân viên tình báo, sen đầm, địa chủ, những kẻ phá hoại, chủ nhà máy, luật sư, viên chức và thầy tu”. Tất cả các nạn nhân đều bị bắn vào đầu… Cha của đạo diễn Andrzej Wajda cũng bị sát hại trong vụ thảm sát này.
Mở đầu bằng màn khói xám dầy đặc, kết thúc bằng âm nhạc tắt tiếng, hình ảnh tắt sáng, giữa hai khoảng mờ – tối ấy, máy quay di chuyển khoáng đạt, không cố định khoảng cách tiếp cận nhân vật như chiếc kính lúp đưa vào mỗi fade hình lịch sử giúp nhận diện vẻ u ám, niềm sợ hãi trên mỗi gương mặt mờ nhòe. Với Katyn, Wajda tái hiện một câu chuyện phức tạp, đa diện bằng sự tinh tế đã được nâng cấp thành minh triết, lạnh lùng – tiết chế, chứ không phải sự thều thào, bảo thủ của nhiều đạo diễn già đời làm phim cuối đời (Wajda đã 81 tuổi khi làm phim này).